Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) tarafından hazırlanan Türkiye Diri Fay Haritası, deprem tehlikesini değerlendirmek ve olası riskleri önceden tahmin etmek için kullanılan önemli bir araçtır. Bu harita, diri fayların yerini, uzunluklarını, yaşlarını ve kayma türlerini gösterir.
Harita, MTA’nın 1935’ten beri yürüttüğü deprem jeolojisi ve diri faylar hakkındaki çalışmaları sonucunda ortaya çıkmıştır. İlk harita 1992’de yayımlanmış, 2004-2011 yılları arasında güncellenmiştir. Güncelleme çalışmaları, yeni araştırma teknikleri ve yaklaşımları kullanarak yapılmakta.
HARİTANIN ÖZELLİKLERİ
Harita üç farklı ölçekte sunulmaktadır: 1/25,000, 1/250,000 ve 1/1,250,000. 1/25,000 ölçekli harita en detaylı haritadır ve 1 santimetrelik uzunluk gerçek sahada 250 metrelik bir mesafeyi temsil eder.
Harita, deprem tehlike haritalarının hazırlanmasında, binaların depreme dayanıklı şekilde tasarlanmasında, şehir planlama çalışmalarında ve afet yönetiminde kullanılmaktadır.
HARİTAYA ERİŞİMİ
Harita ve açıklayıcı kitaplar basılı olarak MTA’dan ve Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) platformundan edinilebilir. Ayrıca, MTA’nın internet sitesinde ve Yerbilimleri Portalı’nda da haritanın dijital versiyonuna erişmek mümkündür.
HARİTANIN GÜNCELLENMESİ
Harita, belirli bir zaman aralığından çok, deprem jeolojisi ve diri fay araştırmalarında gelişen yeni yöntem ve yaklaşımlar dikkate alınarak güncellenmektedir.
MTA tarafından geliştirilen Yer Bilimleri Portalı, Türkiye’nin jeolojik katmanlarını ve deprem, diri fay hatları, heyelanlar gibi jeolojik olayları gösteren bir platformdur. Portalda, farklı tarih aralıklarına göre de görüntüleme yapılabilir.
TÜRKİYE’DE 485 DİRİ FAY BULUNUYOR
Türkiye’de 485 tane diri fay bulunmaktadır. Bunlardan 326’sı tekçe fay, fay zonu veya sistemi olarak, 183’ü ise fay segmenti olarak haritalandırılmıştır. Haritadaki her bir diri fayın 5,5 ve daha büyük depremler üretebilecek kaynak zonlar olduğu belirtilmektedir.
FAYLARIN HAREKETİ
Diri faylar üzerindeki deprem hareketliliği sismometreler ve GPS ile takip edilmektedir. Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun yıllık kayma hızı 17-25 milimetre, Doğu Anadolu Fay Zonu’nun yıllık kayma hızı ise 10 milimetre civarındadır.
KUZEY ANADOLU FAY ZONU HER YIL 17-25 MİLİMETRE KAYIYOR
Diri faylar üzerindeki deprem hareketliliği sismometreler aracılığıyla takip ediliyor. Bu çalışmalar ülke genelinde Afet Acil Durum Yönetimi (AFAD) Başkanlığı ile Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından yapılıyor.
Ayrıca diri fayların üzerindeki kayma hızları ise Küresel Konumlama Sistemi (GPS) kullanılarak ortaya konuluyor. Bu konu ile ilgili araştırmalar Harita Genel Müdürlüğü ile üniversitelerin Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği bölümleri tarafından gerçekleştiriliyor.
Literatürde yer alan bilgiler ışığında, Türkiye’nin en önemli iki diri fay hattından biri olan Kuzey Anadolu Fay (KAF) Zonu boyunca yıllık kayma hızının yaklaşık 17-25 milimetre, Doğu Anadolu Fay (DAF) Zonunda ise yıllık kayma hızının yaklaşık 10 milimetre değerinde olduğu biliniyor.
